یادگیری عضوی جدانشدنی از زندگی بسیاری از افرادی است که از تکنولوژی‌های متعدد بهره‌مند هستند. این افراد همواره تلاش می‌کنند تا زندگی خود را بهبود ببخشند و از دانش خود در راستای رسیدن به اهداف بهره‌مند شوند. در این میان اگر بخواهیم یادگیری را تعریف کنیم، باید به تغییرات رفتاری و دانشی که حاصل از تجربه، مطالعه و تمرین هستند، اشاره کنیم. هر کسی حداقل یک بار در مقابل یادگیری به مشکلاتی برخورده است که با اصلاح رفتارها توانسته است موانع یادگیری را از سر راه بردارد و به نتیجه مطلوب برسد. همچنین این کار به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه از یادگیری لذت ببریم. در راستای از بین بردن این مشکل، در این مقاله موارد زیر را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- منظور از موانع یادگیری چیست؟
- چه عواملی باعث ایجاد اختلال در یادگیری می‌شود؟ چطور باید آن‌ها رفع کرد؟
- موانع یادگیری در آموزش‌های آنلاین و راه‌حل آن‌ها چیست؟
منظور از موانع یادگیری چیست؟
موانع یادگیری هر چیزی است که مانع از یادگیری موثر در شخص می‌شود. شخص یادگیرنده ممکن است در طول تحصیل یا محل کار یا در طول زندگی خود یک یا چند مورد از موانع یادگیری را تجربه کند که می‌تواند شامل این موارد باشد: نداشتن تمرکز، فقر شدید، سواستفاده از موقعیت یا غفلت، مشکلات اجتماعی مانند بیکاری، عدم عزت نفس و… همه می‌توانند مانع از یادگیری در شخص شوند.
ناتوانی‌های یادگیری بر نحوه درک اطلاعات، برقراری ارتباط یا یادگیری مهارت‌های جدید افراد تاثیر می‌گذارند و باعث بروز مشکل در خواندن، نوشتن و ریاضیات می‌شود. شدت اختلال یادگیری در افراد مختلف متفاوت است.
بیشتر بخوانید: توهم یادگیری چیست؟
موانع یادگیری کدامند؟
۱- پایین بودن تمرکز:
اولین مورد از موانع یادگیری ، پایین بودن تمرکز است. محیط کاری را در نظر بگیرید که دائما تلفن در حال زنگ خوردن است، کارهای عقب افتاده باید انجام شوند، ایمیل‌های مختلفی باید ارسال شود، با افراد مختلفی به صورت کلامی و نوشتاری باید ارتباط برقرار شود، همه این‌ها می‌توانند باعث پایین آمدن تمرکز شوند.
کودکی را در نظر بگیرید که از جانب همسالان خود در دبیرستان تحت فشار است، تکالیف خود را باید به صورت همزمان انجام دهد، خانواده مشکلات اقتصادی فراوانی دارد، یادداشت‌های خود را فراموش کرده است، همه این‌ها باعث برهم خوردن تمرکز او در یادگیری مطالب جدید می‌شود.
راه حل:
عدم تمرکز که یکی از مهم‌ترین موانع یادگیری به شمار می‌رود را می‌توان با چند تاکتیک ساده برطرف کرد. برای یادگیری بهتر باید زمان و مکان مناسب را فراهم کرد. اگر کودکی نمی‌تواند فضای مناسب را پیدا کند، به او در یافتن فضای تمرکز کمک کنید. علاوه بر این، زمانی را تحت عنوان “یک ساعت تمرکز” اختصاص دهید. در این مدت زمان شخص یادگیرنده باید از هر چیزی که باعث حواس پرتی می‌شود، دوری کند. تلفن‌های خود را نادیده بگیرد، از ایمیل خود خارج شود، در تقویم خود وقتی را برای یادگیری بیشتر مشخص کند.
۲- ترس از شکست:
هیچ کس دوست ندارد شکست بخورد اما این مورد یکی از این موانع واقعی در یادگیری برای برخی از یادگیرندگان است. به خصوص در سناریوی محل کار که هرکسی دوست دارد بدرخشد اما بدون شکست، غیرممکن است که از اشتباهاتش درس بگیرد. همچنین ترس اولیه از عدم موفقیت در دبیرستان می‌تواند انگیزه دانش آموزان را برای یادگیری تحت تأثیر قرار دهد. در نتیجه افکار منفی زیادی در سر شما شکل می‌گیرند.
راه حل:
یادگیرنده باید به موقعیتی فکر کند که از شکست می‌ترسد. خود را در حال برخورد با یک مانع تجسم کند، به خود اجازه دهد ترس را احساس کند و سپس خود را در حال حرکت رو به جلو ببیند. بعد از چند دقیقه وقت خود را صرف برنامه ریزی کند تا از پس موانع موجود بر سر راه خود بر بیاید. سپس خود را با وجود این موانع در حال موفقیت ببیند.
۳- عدم عزت نفس
مانند ترس از عدم موفقیت، عدم عزت نفس هم می‌تواند از موانع رایج یادگیری در بین فراگیران باشد. این افراد اغلب فکر می‌کنند “من نمی‌توانم این کار را انجام دهم، پس چرا سعی می‌کنم”.
راه حل:
برای کمک به یادگیرنده در مقابل این درک، باید یادگیری را به یک تجربه مثبت تبدیل کنید. می‌توانید این کار را با پاداش دادن به تلاش‌های آموزشی آن ها، یا از طریق Gamification یا به صورت حضوری از او تقدیر کنید و با تشویق کردن، اعتماد به نفس پایین او را ارتقا دهید تا این موانع یادگیری را در او کاهش دهید.
همه فراگیران باید بدانند که با گذراندن یک دوره آموزشی وقت تلف نمی‌کنند. برای ایجاد انگیزه در یادگیرندگان، ارزش آموزش را در آن‌ها تقویت کنید. به آن‌ها کمک کنید تا بفهمند که آموزش‌های ارائه شده به آن‌ها امکان می‌دهد مهارت‌های خود را افزایش دهند تا در آینده از آن استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: بهترین کتاب های افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس
۴- تجربه منفی گذشته:
معلمان بد، دوره‌های آنلاین بدون نظم، موضوعات خسته کننده در یادگیری، همه عواملی هستند که می‌توانند باعث تقویت موانع یادگیری شوند و از آن تحت عنوان “تجربه منفی گذشته” یاد می‌شود.
بسیاری از بزرگسالان تجربیاتی داشته اند که باعث می‌شود از یادگیری بیزار شوند. حتی بعضی از آن‌ها در توانایی خود در یادگیری مهارت‌های جدید تردید می‌کنند. متأسفانه تجربیات بد، مانع از یادگیری می‌شود. با این وجود، می‌توان نگرانی‌ها و سو برداشت‌هایی که توسط یادگیرندگان بروز می‌کند را در همان اوایل کار شناسایی و رفع کرد.
راه حل:
محیطی ایجاد کنید که یادگیرندگان بتوانند به طور منظم و با خیال راحت نگرانی‌های خود را هم قبل و هم در طول دوره بیان کنند. این موضوع می‌تواند با یک نظرسنجی در ابتدای دوره همراه باشد یا از فراگیران می‌پرسند چه چیزی در یادگیری ارزش دارد و ترجیح می‌دهند در تجربه‌های یادگیری خود از چه چیزی اجتناب کنند. اهداف توسعه شخصی آن‌ها را با نتایج دوره هماهنگ کنید، به طوری که آن‌ها از مزایای واقعی تعامل بهره مند شوند.
۵- ذهنیت‌های شخصی
خواه به دلیل تجربه منفی گذشته یا اعتماد به نفس پایین باشد، خواه به دلایل محیطی و اجتماعی، بسیاری از یادگیرندگان بزرگسال معتقدند که آن‌ها برای یادگیری ترفندهای جدید خیلی پیر هستند و این موضوع به یکی از بزرگترین موانع یادگیری در بزرگسالان تبدیل شده است. گاهی اوقات آن‌ها حتی در برابر یادگیری آنلاین و استفاده از تکنولوژی‌های جدید مقاوم هستند. این افراد می‌توانند از همان ابتدای دوره، یادگیرندگان را از خود جدا کنند. علاوه بر این، منفی نگری آن‌ها حتی می‌تواند باعث از بین رفتن ارتباط بین سایر یادگیرندگان شود.
راه حل:
همانند موضوعی که در قسمت تجارب گذشته مطرح شد، اطمینان حاصل کنید که محیط یادگیری برای یادگیرندگان بزرگسال فضای خوبی برای بحث و گفتگو در مورد نگرانی‌ها خواهد بود تا در نهایت به روشی سازنده دست پیدا کنید. فضایی ایجاد کنید تا آن‌ها به راحتی سوالات خود هرچند پیش پا افتاده را مطرح کنند و کسی آن‌ها را مورد تمسخر قرار ندهد.
۶- نداشتن هدف
همیشه باید هدف از آموزش مشخص باشد تا یادگیرنده بداند به چه دلیلی باید یاد بگیرد. معمولا چون هدفی برای خود مشخص نمی‌کند، انگیزه‌ای برای یادگیری ندارد و در نهایت تلاشی برای یادگیری نمی‌کند. نداشتن هدف می‌تواند باعث بروز برخی موانع یادگیری دیگر هم در افراد شود.
راه حل:
اهداف باید به طور دقیق مشخص شوند. تفاوتی ندارد شامل یک هدف کلی باشد یا اهداف جزئی. اگر برای تعیین اهداف آموزشی تلاش می‌کنید، برای شروع به این سوالات ساده پاسخ دهید:
- چرا باید این دوره را یاد بگیرم؟
- آیا این مهارتی است که بعد از آن می‌توانم بلافاصله از آن استفاده کنم؟
- این دوره چطور به من کمک می‌کند کار خود را بهتر انجام دهم؟
اگر شما برگزارکننده دوره آموزشی هستید، برای تمام دوره‌های آموزشی، از جانب خودتان به این سوالات پاسخ دهید و این اطلاعات را با یادگیرندگان به اشتراک بگذارید. هنگامی که آن‌ها می‌توانند فواید و کاربرد عملی آموزش اختصاصی را به وضوح ببینند، زمان بیشتری برای یادگیری اختصاص خواهند داد.
۷- نبود تعامل اجتماعی
نداشتن تعامل اجتماعی هم از موانع یادگیری محسوب می‌شود. تعامل اجتماعی در یادگیری، بدون احساس ارتباط در بین فراگیران غیرممکن است. در محل کار یا دبیرستان یا در هر مکانی که آموزش می‌دهد، احساس تعامل به ارتباط با سازمان و اهداف آن تبدیل می‌شود. این امر به ویژه هنگام آموزش فراگیران بزرگسال بسیار مهم است زیرا به اشتراک گذاشتن تجربیات، یادگیری‌ها و مشاهدات با دیگران، باعث ایجاد انگیزه در آن‌ها می‌شود.
راه حل:
سعی کنید حس تعامل را در افراد برانگیزید. حتی اگر علاقه‌ای به تعامل کردن ندارند، از آن‌ها سوالی بپرسید یا در مورد تجربیات شخصی‌شان سوال کنید و بخواهید تا تجربیات خود را با سایر شرکت کنندگان در میان بگذارند. بحث‌ها می‌توانند تا حد زیادی به ایجاد احساس تعامل و حضور در اجتماع کمک کنند.
همچنین بخوانید: تقویت هوش اجتماعی
۸- محیط نامناسب:
محیط نامناسب می‌تواند یکی از مضرترین موانع یادگیری باشد که در نهایت باعث از دست رفتن انگیزه یادگیری می‌شود. محیط پر رفت و آمد، سر و صدای ساختمان در حال ساخت در نزدیکی محل آموزش، محیط کوچک با تعداد افراد زیاد، نور نامناسب برای یادگیری و… می‌توانند از عواملی باشند که محیط را برای یادگیری نامناسب می‌کنند.
راه حل:
در صورت امکان عوامل حواس پرتی را از محیط آموزش حذف کنید و فضایی جداگانه، عاری از سر و صدا و اختلال برای یادگیرنده ایجاد کنید. این موضوع را می‌توانید با “ساعت تمرکز” که قبلا به آن اشاره شد، ترکیب کنید تا یادگیرنده بدون حواس پرتی مشغول یادگیری شود. لازم به ذکر است که حتی وقتی تمام موانع یادگیری در محیط آموزش رفع شده باشد، فضای آنلاین هنوز هم می‌تواند چالش‌های خاص خود را داشته باشد که خوشبختانه این موارد به راحتی قابل شناسایی و کاهش هستند.
۹- منابع اطلاعاتی بسیار زیاد
نسل جدید با منابع اطلاعاتی زیادی روبرو شده است که بیشتر آن‌ها در روزگار گذشته وجود نداشته است. این امر باعث می‌شود که تشخیص اینکه کدام منبع واقعی یا حتی مرتبط با آن چیزی است که باید یاد بگیرند، برای آن‌ها دشوار است. دسترسی آسان به داده‌های گسترده، پراکنده و غیر سازمان یافته، هر چند کانال‌های مفیدی برای ارتباط بین مناطق مختلف جهان را باز می‌کند اما باعث سردرگمی افراد در رابطه با اعتبار هر منبع جدیدی می‌شود که پیدا می‌کنند. این مورد می‌تواند از موانع مهم یادگیری به شمار رود.
راه حل:
اگر برای هر چیزی که می‌خواهید یاد بگیرید، به سراغ جستجوی گوگل می‌روید و هر مطلبی را باز می‌کنید و می‌خوانید، کار کاملا اشتباهی انجام می‌دهید. سعی کنید در هر زمینه منابع معتبر را شناسایی کنید و تمام دوره‌های آموزشی را از همان جا پیگیری کنید. به هر کسی که ادعای دانش می‌کند و مطالبی را در یک وب سایت بیان کرده است، اعتماد نکنید.
موانع یادگیری در آموزش‌های آنلاین
تا اینجا به طور کلی در مورد عواملی که مانع از یادگیری می‌شوند، صحبت کردیم و راهکارهایی را برای غلبه بر آن‌ها معرفی کردیم. در این قسمت از مقاله مهم‌ترین موانع آموزش الکترونیکی یا آنلاین را بیان می‌کنیم که مانع از تعامل یادگیرندگان آنلاین با مطالب آموزش الکترونیکی می‌شود و ۴ نکته برای غلبه بر آن‌ها معرفی می‌کنیم. توجه داشته باشید که مواردی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، همگی می‌توانند از موانع یادگیری آموزش‌های آنلاین هم به شمار روند.
- نداشتن دانش کافی در زمینه تکنولوژی
- موارد آموزش الکترونیکی بسیار چالش برانگیز
- پشتیبانی ناکافی
- خستگی یادگیرنده در آموزش‌های آنلاین
نداشتن دانش کافی در زمینه تکنولوژی
برخی از یادگیرندگان آنلاین ممکن است تجربه فنی زیادی در زمینه تکنولوژی نداشته باشند. آن‌ها شنیده‌اند که آموزش الکترونیکی فقط برای افراد باهوش است، بنابراین از یادگیری پرهیز می‌کنند. این یکی از چالش برانگیزترین موانعی است که باید از آن عبور کنید زیرا این یک باور سنتی و اشتباه است. بنابراین به عنوان یاد دهنده می‌توانید تیم پشتیبانی اختصاص دهید تا به یادگیرندگان کمک کنند تا از نگرانی‌های خود بکاهند. آشنا کردن افراد با روش های یادگیری از راه دور می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را برطرف کند.
موارد آموزش الکترونیکی بسیار چالش برانگیز
مواردی که برای آموزش در نظر می‌گیرید باید بسیار منسجم و کامل باشد. مطالب اگر خیلی آسان باشد، ممکن است شرکت کنندگان آنلاین کسل و خسته شوند. اگر خیلی دشوار باشد، ممکن است ناامید و به راحتی منصرف شوند. به این ترتیب، شما باید در مورد مخاطبان خود تحقیق کنید و ارزیابی‌هایی را انجام دهید تا سطح ایده‌آل چالش را پیدا کنید. هدف این است که احساس موفقیت در آن‌ها حاصل شود. همچنین می‌توانید اهداف بلند مدت را به نقاط عطف قابل کنترل‌تری تقسیم کنید تا انگیزه آن‌ها را افزایش دهید.
پشتیبانی ناکافی
این موضوع هم می تواند از موانع یادگیری آموزش آنلاین به شمار رود. اگر یادگیرنده تصور کند شما تنها برای رفع تکلیف این دوره آموزشی را برگزار کرده‌اید، به سرعت انگیزه خود را از دست می‌دهد. پشتیبان آن‌ها باشید. به راحتی در دسترس باشید. اگر سوالی دارند پاسخ دهید. برای‌شان تمریناتی در نظر بگیرید که به قدرت یادگیری‌شان کمک کند.
خستگی یادگیرنده در آموزش‌های آنلاین
خستگی و بی حوصله شدن جزء جدانشدنی آموزش‌های آنلاین است و مشکلاتی از قبیل کاهش سرعت اینترنت، نامفهوم بودن مطالب و… می‌تواند آن را تشدید کند. بنابراین در طول دوره‌های آموزشی آنلاین، سعی کنید همواره محتوا را جذاب و الهام بخش نگهدارید. بحث ایجاد کنید تا یادگیرندگان مشارکت لازم را داشته باشند. مخاطبان خود را بشناسید و بر اساس دانش آن‌ها مطالب را بیان کنید. با بیان مثال‌هایی آن‌ها را هیجان زده کنید تا به ادامه بحث بیشتر گوش دهند. همچنین توجه به مراحل یادگیری نیز می‌تواند به شما در مدیریت این امر کمک کند.
موانع یادگیری ، کلام آخر
در این مقاله در مورد موانع مهم هنگام یادگیری صحبت کردیم و برای هر کدام راه حل‌هایی را ارائه دادیم. غلبه بر موانع یادگیری نه تنها در دانش آموزان، بلکه در کل جامعه‌ای که به آن تعلق دارند بسیار مهم است. این موانع می‌تواند در دبیرستان، دانشگاه، محل کار یا در طول آموزش‌های آنلاین رخ دهد ولی چگونگی مقابله با آن‌ها مهم است که در این مقاله به طور کامل در مورد آن‌ها توضیح دادیم.
البته گاهی موانع یادگیری ممکن است پیچیده باشد. برای مثال به یک کودک معلول جسمی در جامعه فقیر فکر کنید. والدین او ممکن است نگران باشند که او نتواند روزی به درآمد خانواده کمک کند و بنابراین او را به دبیرستان نفرستند و برای خواهر یا برادر سالم او هزینه کنند. آگاهی از این موانع یادگیری برای همه ما بسیار مهم است تا شاید نه تنها با هم کار کنیم و راه‌هایی برای رفع این موانع برای فرزندان خود پیدا کنیم بلکه در وهله اول راه‌هایی برای جلوگیری از بروز آن‌ها پیدا کنیم. شما هم اگر تجربه‌ای در این زمینه دارد، آن را با ما اشتراک بگذارید.